تغذيه ماهيان آكواريومی

اهمیت تغذیه در ماهیان بسیار قابل توجه است. ماهیان شما در طبیعت غذای مورد علاقه و نیازشان را یافت میکنند ولی رمحیط آکواریومی شما هستید که با تغذیه کامل و سلامت باعث شادابی و سلامت و رشد نمو ماهیان خود می شوید. غذای ماهیان به طور کلی به 2دسته خوراک های خشک و آماده و خوراک های گوشتی و زنده تقسیم می شوند.

الف : چند نوع غذا بايد به ماهي ها داده شود ؟
ب : روزي چند بار بايد به ماهي ها غذا داد ؟
ج : در هر وعده بايد چقدر غذا به ماهي ها داده شود ؟
د : آيا تغذيه ماهي ها در فصول مختلف فرق مي کند ؟
ه : در صورت رفتن به مسافرت يا دور بودن از منزل براي تغذيه ماهي ها چه بايد کرد .

الف : چند نوع غذا بايد به ماهي ها داده شود؟
ماهي ها از نظر تغذيه با يکديگر متفاوت بوده و هر گروه از آنها مواد غذايي خاصي تغذيه مي نمايند .ماهي ها يک گونه نيز در سنين مختلف ممکن است عادات غذايي متفاوتي داشته باشند .به طور کلي ماهي ها ممکن است گوشتخوار ، گياهخوار و يا همه چيز خوار باشند .ماهي هاي گوشتخوار در مقايسه با ماهي ها گياهخوار خود بدو دسته تقسيم مي شوند ، اول ماهي هايي که از جانوران کوچک بي مهره تغذيه مي نمايند.دوم ماهي ها ماهيخوار که غذاي اصلي آنها را ساير ماهي ها تشکيل مي دهند .در هر صورت معمولا حتي ماهي هايي که عادات غذايي خاصي دارند ، در سنين مختلف گاهي ممکن است بطور اتفاقي و يا انتخابي اقدام به خوردن انواع ديگر غذاها بنمايند .
نکته مهم اين است که اکثرا در شرايط آکوآريومي مي توان تا حدودي عادات غذايي بيشتر ماهي ها را تغيير داده و يا کنترل نمود .براي مثال سيکليدها با اينکه عموما گوشتخوار هستند ، با وجود اين بخوبي مي توان آنها را با غذاهاي آماده تغذيه نمود .اصولا ماهي ها حتي در شرايط طبيعي وقتي که غذاي اصلي آنها پيدا نشود ، مي توانند از انواع ديگر غذاها بطور موقت استفاده نمايند .بدون شک در صورتيکه غذا با سيستم گوارشي آنها مغاير و زمان تغذيه آنها از اين غذا طولاني باشد ، رشد و نمو آنها کامل نخواهد بود و اين بخصوص در مورد ماهي ها آکوآريومي صدق مي کند ، زيرا ماهي ها به اجبار آنچه را به آنها داده مي شود، مي خورند .
در نگهداري و پرورش ماهي ها بايد تا حد امکان سعي شود که بآنها غذايي داده شود که مشابه يا مترادف غذاي آنها در محيط طبيعي باشد .از آنجاکه آپارتمان نشيني و زندگي ماشيني امروزي توليد يا جمع آوري غذاهاي زنده و مخصوص ماهي ها را مشکل و يا غير ممکن ساخته است ، کارخانه هاي تهيه مواد غذايي ماهي هاي تزييني اقدام به ساختن انواع غذاهاي آماده نموده در برخي موارد غذاي خاصي براي هرگونه ماهي يا گونه هاي مشابه درست کرده اند .شکي نيست که اين غذاها هرچند هم که کامل باشند جاي غذاهاي طبيعي را نمي گيرند ، با وجود اين ، خوب يا بد امروزه شايد بيش از 90 درصد غذاي ماهي ها زينتي از اين منبع تامين مي گردد .غذاهاي آماده معمولا منشا جانوري و گياهي داشته و اکثرا انواع ويتامي نها و املاح لازم نيز بآنها اضافه مي شود .جانوران مختلف نه تنها از غذاها براي توليد انرژي و ماده سازي استفاده مي نمايند ، بلکه مانند انسان از خوردن آنها هم لذت مي برند .بنابراين حتي اگر براي تغيير ذائقه و دادن لذت بيشتر به ماهي هم شده بايد سعي شود که بطور مرتب از دادن غذاي آماده و آن هم منحصرا يک نوع از آنها خودداري شود .
بطور کلي مي توان انواع غذاهاي ماهي ها را به دو دسته غذاهاي آماده و غذاهاي طبيعي تقسيم نمود .همانطور که ذکر شد غذاهاي آماده را معمولا با توجه به نياز غذايي گونه هاي مختلف مي سازند .بنابراين در مصرف آنها براي انواع مختلف ماهي بايد دقت بعمل آيد.از آنجا که اين غذاها بهيچ وجه نمي توانند جاي غذاي طبيعي را بگيرند ، لذا حداقل بايد سعي شود که هر چند وعده يکبار به ماهي ها غذاي مناسب ديگري داده شود .همچنين بهتر است همواره حداقل دو نوع غذاي آماده يکي بصورت ترکيبي و ديگري انواعي مانند کرم توبي فکس خريداري شود يک در ميان براي تغذيه ماهي ها مصرف گردند .نوع ديگر غذاي ماهي ها ، غذاهاي طبيعي هستند که خود به غذاهاي زنده و غذاهاي گوشتي تازه ، منجمد و يا پودر شده که از منبع جانوري به طور مستقيم تهيه گرديده اند، تقسيم مي گردد.

در اينجا به ذکر برخي از مهمترين انواع اين غذاها مي پردازيم :

غذاهاي زنده ؛ شناسايي ، توليد و مصرف آنها
در پرورش تجاري ماهي و طيور اکثرا ملاحظه مي شود که در اثر تغذيه مصنوعي نه تنها مقاومت آنها در برابر بيماري کم شده و قدرت توليد مثل آنها کاهش مي یابد، بلکه رنگ و شکل ظاهري و مزه گوشت آنها نيز در مقايسه با انواعي که در طبيعت و با تغذيه طبيعي توليد می شوند ، کاملا متفاوت میباشد.

غذاهای مصنوعی هرچند هم کامل باشند،با وجود این از نظر برخی املاح و مواد معدنی و نیز ترکیبات ویتامی نها بدون شک دارای کمبودهایی میباشند.دلیل اصلی آن اینست که هرگز نمی توان با غذای مصنوعی گوشت سفید یا قرمزی تولید نمود که از نظر مرغوبیت و مزه مشابه انواع طبیعی باشد.تغذیه مصنوعی ممکن است رشد و نمو دام یا ماهی مورد پرورش را در حد مورد نظر تامین نماید، اما با وجود این اثر صد در صد طبیعی بر روی کار غدد داخلی و در نتیجه تولید مثل آنها دارد.

ماهی ها آکوآریومی در دو مرحله از زندگی خود احتیاج مبرم به غذای طبیعی دارند تا بتوانند از نظر تولید بافت و نیز فعالیتهای تولید مثل رشد و نمو کامل داشته باشند .اولین مرحلهدوره رشد و نمو نوزاد پس از جذب کیسه زرده با مرحله ای است که بصورت بچه ماهی نسبتا کامل در می آید .دومین مرحله همزمان با شروع تولید عناصر تناسلی شامل تخم و اسپرم تا پایان دوره تخمریزی یا زنده زایی است .ماهی هایی که در این دو مرحله از زندگی غذای زنده و طبیعی دریافت نمایند، رشد و نمو و تولید مثل آنها تا حدودی قابل مقایسه با ماهی ها در شرایط طبیعی میباشد.

برخی از ماهی ها در شرایط آکوآریومی اگر غذای مناسب و طبیعی کافی دریافت ننمایند ، هرگز قادر به تولید مثل نخواهند بود ولی برخی دیگر تا حدودی تولید مثل می نمایند اما قدرت باروری آنها و سلامت و مقاومت نوزادانشان قابل مقایسه با ماهی ها در شرایط طبیعی و یا ماهی هایی که قسمتی از جیره غذایی خود را بصورت غذای زنده و بخصوص همزمان با دوران باروری دریافت مینمایند، نمیباشد.

اگرچه تهیه ، تولید و تامین برخی از مواد غذایی زنده تا حدودی آسان است ، با وجود این اکثر آکوآریوم دارها و حتی آکوآریوم فروشیها و تولید کنندگان ماهی ها تزیینی چندان توجهی به آن مبذول نمی دارند .دلیل اصلی آن عدم آگاهی از انواع غذاهای زنده و شناخت آنها و نیز عدم تولید برخی از انواع آنها توسط بخشهای تولید کننده و عرضه آنها به علاقمندان میباشد.

معمولا غذای زنده به انواع غذاهایی گفته می شود که بصورت زنده به ماهی ها داده می شوند .اگرچه عده ای غذاهای گوشتی منجمد را نیز جزو غذاهای زنده به حساب می آورند با وجود این از آنجا که بین یک ماده غذایی زنده و نوع منجمد آن، مخصوصاً با توجه به نحوه انجماد و مدت زمان نگهداری آن بصورت یخ زده تفاوت چشمگیری وجود دارد، لذا بهتر است این غذاها را به دو دسته غذاهای زنده و غذاهای طبیعی تقسیم نماییم.بدون شک غذای زنده نیز خود غذای طبیعی است ولی از نظر فقدان واژه های خاص می توان این نامگذاری را قبول کرد .غذای طبیعی مورد نظر نیز ممکن است به صورت مختلف مانند تازه، منجمد، آرد و غیره وجود داشته باشد.

ساده ترین غذای طبیعی که می توان به ماهی ها داد گوشت تازه قرمز یا سفید فاقد چربی است که باید به اندازه های بسیار، ریز و قابل بلع توسط ماهی ها به آنها داده شود.بدون شک ارزش غذایی گوشت خالص، کمتر از ارزش غذایی کرم خاکی تکه تکه شده و یا سایر غذاهای زنده میباشد .علاوه بر گوشت قرمز و گوشت ماهی ، گوشت می گو و عضله صدفها ( در صورت در دسترس بودن ) قابل استفاده می باشند.مصرف گوشت تازه بمراتب بهتر از گوشت منجمد است.غذاهای زنده که می توانند مورد مصرف ماهی ها قرار گیرند دارای انواع زیادی هستند که برخی از آنها در شرایط خاص قابل تکثیر و پرورش بوده و برخی دیگر باید در موارد نیاز از محیط طبیعی خود جمع آوری شوند.

برخی از انواع غذاهای زنده بشرح زیر می باشند :

دافنی یا خاکشی ( خاکشیر )
سیکلوپس ها Cyclopses
آرتمیا یا میگوی آب نیمه شور
کرم خاکی
کرم سفید
کرم توبی فکس
کرم قرمز
کرم های شیشه ای
نوزاد پشه
مگس ها
میگوی آب شیرین
انفوزوئرها یا مژه داران

ب : روزی چند بار باید به ماهی ها غذا داد؟
همانطور که می دانیم ماهی ها جانوران خونسردی هستند که شدت متابولیسم و سوخت وساز بدن آنها بستگی کامل به درجه حرارت محیط آنها ،یعنی آبی که در آن زندگی می کنند دارد .هرچه درجه حرارت آب بیشتر باشد ، تنفس سریعتر بوده و هضم غذا و پس دادن مازاد آن تندتر انجام می گیرد .البته گونه های مختلف ماهی ، افزایش درجه حرارت آب را تا حد مشخصی می توانند تحمل نمایند و اگر گرمای آب از آن حد افزایش یابد برعکس تنفس و تغذیه آنها کند و مختل گردیده و ممکن است باعث مرگ و می ر آنها گردد .هرچه درجه حرارت کاهش یابد ، به همان نسبت جذب غذا توسط ماهی کاهش یافته و در حد خاصی باعث امساک آن می گردد .
به طور کلی ماهی های آکوآریومی که در حرارت 25 درجه سانتیگراد ولع خاصی نسبت به خوردن غذا دارند ، در حرارت 22 درجه دارای اشتهای نسبتا خوبی بوده ولی در حرارت 19 درجه سانتیگراد علاقه ای بخوردن غذا نشان نمی دهند .در گرمای 27 درجه سانتیگراد نیز اشتها از میزان خود در حرارت 25 درجه کمتر خواهد شد .علت اصلی کاهش اشتها ، کمتر شدن اکسیژن محلول درآب در حرارت بالاتر می باشد .
به طور کلی به ماهی ها آکواریومی باید روزانه دو وعده غذا داده شود .عده ای روزی یکبار به این ماهی ها غذا می دهند .این کار نه تنها رشد ونمو ماهی هارا مختل می نماید بلکه لذت غذا دادن به ماهی ها و لذت غذا خوردن توسط ماهی ها را نصف می کند .اگر شرایط طوری است که فقط روزانه یک وعده می توان به ماهی ها غذا داد ، حتما باید تغذیه آنها در صبح انجام گیرد .تغذیه در صبح ، هضم غذا را بخصوص در آکواریوم های گیاه دار و در مجاورت نور ، آسانتر می سازد .هضم غذا هنگام شب که عملا تولید اکسیژن در داخل آکواریوم کمتر و تولید گاز کربنیک بیشتر است، مشکلتر می باشد .
اگر بدلیلی مانند قطع شدن برق و غیره درجه حرارت آب ماهی ها تزیینی برای مدتی باید بین 19 تا 20 درجه سانتیگراد باشد ، روزانه باید فقط یکبار غذا به آنها ، آن هم صبحها داده شود .
تغذیه بچه ماهی ها و نوزادها کاملا با ماهی های بزرگتر فرق می کند .به لاروها باید هر ساعت یکبار غذا داد ولی دادن غذا فقط باید هنگام روز صورت گیرد .تغذیه بچه ماهی ها ممکن است هردو ساعت یکبار انجام گیرد .اگر غذای زنده مانند دافنی ، آرتمیا یا سیکلوپس به ماهی ها داده می شود باید روزانه 5 بار به آنها را غذا داد .مقدار غذای زنده انواع یاد شده در هر دو وعده باید به اندازه ای باشد که پس از نیم ساعت اثری از آنها باقی نماند .

ج : در هر وعده باید چقدر غذا به ماهی ها داده شود؟
میزان غذایی که باید هر بار به ماهی ها یک آکواریوم داد بستگی کامل به درجه حرارت ، تعداد ماهی ها ، شرایط داخل آکواریوم و میزان سلامت ماهی ها دارد .هر آکواریوم دار بهتر است از طریق تجربه این میزان را خود مشخص نماید .به طور کلی مقدار غذایی که باید در هر وعده به ماهی ها داد به اید باندازه ای باشد که پس از 3 تا 5 دقیقه هیچگونه اثری از آن باقی نمانده و تمام آن توسط ماهی ها خورده شود .در چنین شرایطی نه تنها ماهی ها سالم خواهند ماند ، بلکه آب نیز همواره تمیز مانده و از حیف و میل غذا جلوگیری خواهد شد .در گرمای 24 تا 27 درجه سانتیگراد اگر در شبانه روز دو بار به ماهی ها به روش فوق غذا داده شود و مقدار غذای مصرف شده در دو بار بدقت محاسبه گردد ، می توان این مقدار غذا را بجای دو بار ، در 3 یا 4 بار به ماهی ها داد .ولی هرگز نباید روزانه 3 تا 4 بار به آنها تا حد سیر شدن غذا داد .اگرچه غذا دادن به ماهی ها دارای لذت زیاد است ولی به هیچ وجه نباید به دلیل لذت بردن بیشتر ، ماهی ها را که در واقع جزیی از افراد خانواده محسوب می شوند ناراحت کرد مگر اینکه جیره غذایی روزانه در چند مرتبه به آنها داده شود .
از آنجا که غذای خشک پس از قرار گرفتن در آب مرطوب و متورم می شود ، هرگز نباید همه غذای یک وعده را یکباره به ماهی داد ، بلکه باید این مقدار کم کم و در مدت چند دقیقه به آنها داده شود .اگر کسی تعداد زیادی آکواریوم دارد بهتر است ابتدا قسمتی از غذا یکبار به همه آکواریوم ها داده شود و سپس مجددا این کار تکرار گردد .بهتر است غذای خشک قبل از دادن به ماهی ها مرطوب نشود زیرا ماهی ها بو و مزه آن را چندان دوست ندارند .

د : آیا تغذیه ماهی ها در فصول مختلف فرق می کند؟
بطور کلی اگر قسمتی از جیره غذایی ماهی ها را غذاهای زنده تشکیل می دهد ، تهیه و تامین آنها در فصل زمستان و گاهی اواخر پاییز مشکل می باشد .در چنین شرایطی یا باید نوع غذای زنده را تغییر داد و یا از غذاهای زنده ای که بصورت خشک و تجارتی تهیه می شود استفاده نمود .امروزه می توان انواع خشک شده کرم توبی فکس ، می گوی آب شیرین و حتی دافنی را خریداری نمود .اگر درجه حرارت آب با وجود بخاریهای ترمومتر دار به علت گرمتر یا سردتر بودن بیش از حد هوا در فصول مختلف تغییر کند ، باید میزان غذای داده شده در هر فصل با توجه به درجه حرارت آکوآریوم محاسبه گردد .

ه : در صورت رفتن به مسافرت یا دوربودن ازمنزل برای تغذیه ماهی ها چه باید کرد؟
اکثرا ممکن است افرادی که آکوآریوم دارند مجبور به تنها گذاشتن ماهی ها برای مدت کوتاه و یا طولانی گردند .اگر این زمان 3 تا 5 روز است هیچ اشکالی ندارد که به ماهی ها در این مدت اصولا غذایی داده نشود ، زیرا اگر ماهی ها بکسی سپرده شوند که نحوه غذا دادن به آنها را نداند ، ضرری که از تغذیه غیر صحیح آنها توسط فرد ناوارد حاصل می شود ، بمراتب بیشتر از ضرری است که از گرسنه ماندن آنها بوجود می آید .عده ای فکر می کنند که اگر ماهی یک یا دو روز گرسنه بماند خواهد مرد .
این درست خلاف حقیقت است زیرا اگر همه شرایط دیگر محیط ماهی خوب باشد ولی فقط غذا در دسترس آن نباشد، هفته ها ممکن است زنده بماند .وقتی ماهی ها را می خواهند از کشورهای تولیدکننده به سایر کشورها صادر کنند، مراحل صدوراز آن کشور و ورود به کشور دیگر ممکن است چندین روز طول بکشد. بدون شک نه تنها هنگام حمل و نقل به آنها به هیچ وجه غذا داده نمی شود، بلکه حداقل 24 ساعت قبل از پرواز نیز آنها را وادار به امساک می نمایند. بنابراین هیچگونه ترسی از گرسنه ماندن ماهی ها برای مدت 3 تا 5 روز نباید وجود داشته باشد .
اگر مدت زمان مسافرت و دور بودن از منزل از 5 روز تجاوز می کند ، بهتر است تغذیه ماهی ها به شخص آگاهی سپرده شود .در صورت نبودن فرد آگاه ، بهتر است به کسیکه این مسئولیت سپرده خواهد شد ، آموزش کافی داده شود و حتی از او خواسته شود که یکی دو بار در حضور صاحب آکوآریوم به ماهی ها غذا دهد.