مسمومیت ماهی با آمونیاک

(Ammonia poisoning)

مسمومیت ماهی با آمونیاک یا مسمومیت آمونیاکی یکی از عمده ترین دلایل مرگ و میر ماهی ها در محیطهای پرورش است.

هضم پروتئین ها توسط ماهی منجر به تولید آمونیاک می شود. آمونیاک برای ماهی ها بسیار سمی است، از این رو آنها باید این ماده ی زاید تولیدی را از بدن خود با بیرون انداختن در آب دفع کنند. اگر سطع آمونیاک در آب بسیار زیاد شود، ماهی مسموم خواهد شد.

سیکل نیتروژن

آمونیاک به پوست ، آبشش ها و بافت های دیگر آسیب می رساند و منجر به بروز علایم متنوعی می شود که ممکن است مشکلات تنفسی (تنفس سریع آبشش، نفس نفس زدن، بلع هوا از سطح آب)، شنای نامنظم و حرکت دارتینگ ناگهانی، کبودشدگی پوست (خونریزی) و تولید زیاد موکوس (لکه های تیره روی پوست)، بیحالی، از دست دادن اشتها، خوابیدن ماهی در بستر ، رگه های قرمز بر روی باله ها و بدن و قرمز یا بنفش شدن آبشش ها را شامل شود. وقتی آسیب رسانی توسط مسمومیت آمونیاکی ادامه می یابد رگه ها و یا لکه های خونی بر روی بدن و باله ها ظاهر می شود. آسیب های داخلی نیز در مغز، اندام ها و سیستم اعصاب مرکزی ایجاد می شود. خونریزی (هموراژی) در سطوح داخلی و خارجی ماهی ایجاد می شود و در نهایت منجر به مرگ آن می شود. سمیت آمونیاک با اسیدیته و دمای آب افزایش می یابد. سطوح آمونیاک معمولاً توسط فیلتر های بیولوژیکی که در آن باکتری هایی جای می گیرند که آمونیاک را به موادی با سمیت کمتر تجزیه می کنند، کنترل می شود. در اینجا آمونیاک دفعی، توسط باکتری ها (برای مثال باکتری های فیلتر) به نیتریت و سپس نیترات شکسته می شوند.

رگه های خونی روی بدن و باله ی ماهی آنجل

مسمومیت آمونیاکی تا حد زیادی با کنترل روتین سطوح آن با استفاده از کیت سنجش و اجتناب از ماهی دار کردن بیش از اندازه و غذا دهی زیاد قابل پیشگیری است. برای کاهش سطوح خطرناک آمونیاک باید به سرعت دست به کار شد، برای مثال با تعویض مقدار زیادی از آب و یا استفاده از یک ماده حذف کننده آمونیاک مانند زئولیت و محلولهای جدید. با این اقدامات سریع می توان  تا موقعی که عامل زمینه ای شناسایی شود زمان بیشتری به دست آورد. اگر با استفاده از کیت های استاندارد متوجه شوید که سطح آمونیاک ۱ پی پی ام نسبت به حالت استاندارد افزایش یافته است باید سریعاً درمان را شروع کنید. کاهش اسیدیته آب و تغییر ۲۵ تا ۵۰ درصدی آب (اطمینان حاصل شود که دمای آب جدید با دمای آب استخر یکسان باشد) می تواند کمک کننده باشد. ممکن است در مدت زمان کوتاهی چندین بار تعویض آب انجام شود تا سطح آمونیاک به پایین تر از ۱ پی پی ام اضافی گفته شد برسد. چنانچه ماهی تحت استرس شدید باشد استفاده از یک ماده ی شیمیایی برای کاهش سریع آمونیاک توصیه می شود. غذادهی باید محدود شود. اگر سطح آمونیاک بسیار زیاد باشد باید غذادهی برای چند روز متوقف شود. تا هنگامی که سطح آمونیاک و نیتریت تا صفر کاهش نیاید، نباید هیچ ماهی جدیدی به آکواریوم اضافه شود.

از آنجاییکه سمیت آمونیاک با PH مرتبط است، سنجش سطوح آمونیاک و PH در آب حائز اهمیت است. وقتی PH بالاتر از ۷ می رود، آمونیاک به طور فزاینده ای سمی می شود. در یک سطح ۱ پی پی ام یا ۱ میلی گرم در لیتر حتی اگر ماهی ها هیچ رفتار خاصی نشان ندهند نیز تحت استرس هستند. حتی سطوح پایین تر از آن هم اگر ماهی ها به طور پیوسته طی چند روز در معرض آن قرار بگیرند می تواند کشنده باشد. به همین دلیل تست روزانه و کاهش میزان آمونیاک به صفر بسیار با اهمیت است.

محمد رسولی نژاد