فناوری تولید تخم و لارو ماهی

روش هایی که برای تولید تخم کپور ماهیان اتخاذ میشوند به مزارع پرورش و یا کشور و نیز به اقتصاد سازمان تولید کننده آنها بستگی دارد.
برای تهیه نوزاد کپور ماهیان روش های مختلفی در سراسر دنیا اعمال می شود که بسیاری از آن ها به صورت متد های ساده تغییر نایافته ای هستند که سال ها به کا ر گرفته می شوند ، در صورتی که فن آوری های پیشرفته دیگری نیز هستند که می توانندنیاز به نوزاد کپور ماهیان را در سراسر دنیا تامین نمایند.روش هایی که برای تولید تخم کپور ماهیان اتخاذ میشوند به مزارع پرورش و یا کشور و نیز به اقتصاد سازمان تولید کننده آنها بستگی دارد.

فناوری تولید تخم کپور ماهیان به دو بخش تقسیم می شود:
1-روش های گسترده
2-روش های توسعه یافته

1-روش های گسترده : که خود به انواعی تقسیم می شوند.
الف) تخم ریزی در استخر های بزرگ : نحوه تخم ریزی در استخرهای بزرگ در سراسر دنیا متداول و اصولا روش ساده برای تکثیر به شمار می آید ولی فقط برای استخرهای تازه ساخته شده و یا استخرهایی که از قبل خشک بوده و دارای بستری پوشیده از گیاه می باشند مناسب است. پس از آنکه استخر از آب پر شد ، وجود گیاهان داخل استخر محیط ایده آلی برای تخم ریزی ماهی به وجود می آورد. استخر هایی که دارای گیاهان آبزی می باشند نیز برای تخم ریزی کپور ماهیان مناسب هستند. وقتی که آب گرم شد ، استخرها را آب گیری می کنند و مولدین را در آنها ذخیره می کنند . معمولا 3-2 نر با هر ماده در استخر نگهداری می شود.

معمولا تخم ریزی قبل از نیمه تابستان به طور موفقیت آمیز انجام می شود و پس از آن تکرار نمی شود . ولی تعيین مقدار تخمهای گذارده شده و همچنین میزان باروری آنها بسیار دشوار است . در نتیجه در صورت امکان باید از این روش جلوگیری کرد. ولی برای تهیه مقداری ذخیره با استفاده از امکانات ساده و یا موادی که بتوان تخم ها را ارزان بدست آورد، روش بالا مناسب است.

ب) تخم ریزی در استخرهای دوبیچ (دوبیش) کوچک : اساس روش عبارت از استفاده از تمام عوامل طبیعی لازم برای تخم ریزی کپور ماهیان در شرایط پرورش است . نظیر گرم شدن سریع آب با عمق کم (18 تا 20درجه سانتی گراد) وجود گیاهان بزرگ در کف استخر برای تخم ریزی ، اکسیژن محلول کافی ، وجود هر دو جنس ماهی و غیره.

استخر های کم عمق کوچک برای استفاده از فن آوری دوبیش ضروری است. بهترین نوع آن 120 تا 300 متر مکعب و عمقی برابر 30 تا 60 سانتی متر می باشد و در یک ناحیه حفاظت شده از مزرعه قرار گیرد. زمانیکه درجه حرارت آب روی 18 تا 20 درجه ثابت شد ، باید استخر را تمیز نمود ، علفها را برید و سپس با آب دارای اکسیژن کافی پر کرد تا حدی که عمق آب به 25 تا 30 سانتی متر برسد. سپس ماهیان مولد را به تعداد 3-2 ماده و 5-4 نر در آنها وارد نمود و بعد به تدریج سطح آب استخر را تا 50 سانتی متر بالا آورد. 2-1 روز پس از ورود مولدین به استخر تخم ریزی آغاز می شود.

پس از تخم ریزی بایدمولدین را از استخر خارج کرد تا تخم ها را از بین نبرند.برای این کار سطح آب را در استخرها پایین آورده و ماهیان را به بخش های عمیق تر استخر هدایت نموده با تور صید می کنند.سپس دوباره استخر را آب گیری می کنند تا حدی که آب روی تخم ها را بپوشاند. تخم ها به گیاهان استخر ها می چسبند و در عرض 8-4 روز تفریخ می یابند12-10 روز پس از تفریخ وقتی که اندازه نوزادان به 15-12 میلی متر (کپور پشه ای) رسید، باید برای مرحله بعد آنها را به استخرهای بزرگتر منتقل کرد موفقیت در این روش چشمگیر است .

2-روش های توسعه یافته :
یکی از مشکلات عمده که در بهبود چگونگی تخم ریزی ماهیان حائز اهمیت است چسبندگی تخم های آنها می باشد.

از جمله روشهایی که برای کنترل و ایجاد امکان تخم ریزی به وجود آید که عبارتند از:
الف) ماهیان مولد را در فصل تخم ریزی از استخر ها صید و تخم ها و اسپرم ها را از ماهیان مولد خارج و با روش خشک بارور می کنند.تخم ها ضمن آن که به سطح مواد مناسب می چسبند دوره انکوباسیون خود را طی می نمایند. منتها استفاده از این روش می تواند تا حدی تخم ها م نوزادان را حفظ نماید.

ب) طبق تحقیقات انجام شده برای وادار کردن ماهی مولد به تخم ریزی از هورمون گنادوتروبین استفاده می شود.در اوایل برای تحریک به تخم ریزی از غده هیپوفیز استفاده می شود. به ماهیان مولد قبل از آنکه آنها راوارد استخر نمایند تا بطور طبیعی تخم ریزی نمایند، همرمون تزریق می کردند که فقط برای حصول اطمینان از تولید تخمهای بارور شده سالم به کار می رود.

ج) در این روش تخمها را از ماهیان مولد خارج و با روش خشک بارور می کنند. تخم گیری از مولدین پس از تحریک آنها به تخم ریز از طریق تزریق هیپوفیز انجام می شود . در این روش هم تخم های بارور و هم نوزادان تازه از تخم درآمده در یک محیط کاملا کنترل شده و حفاظت شده به دست می آید. جهت از بین بردن چسبندگی تخمها ساده ترین و موثر ترین روش به کار گیری نمک های کاربامید دار بوده است که توسط پروفسور وی ناروویچ در لهستان ارائه شده است.

عملیات تولید تخم و لارو ماهیان در برخی از مزارع پرورش ماهیان گرمابی در استان های داخلی کشور به صورت محدودتر و اغلب جهت تامین نیاز مزرعه صورت می گیرد اما در سه استان شمالی کشور به علت وجود شرایط مساعد محیطی و آب و هوایی ، به صورت فعال و با توجیه کاملا اقتصادی و در مقیاس تجاری انجام می شود.

بچه ماهیان تولید شده در مزارع تکثیر که حدود اوزان آنها جهت شروع عملیات پرورش 100-30 گرم می باشد ، به وسیله ماشین های مجهز به کپسول اکسیژن و یا در کیسه های نایلونی ویژه حمل بچه ماهیان که شامل یک سوم آب و دو سوم اکسیژن می باشد ، به مزارع متقاضی حمل می شود.