دما و تاثیر آن بر ماهیان

دما و تاثیر آن بر ماهیان عامل مهمی است.اين عامل زیست محيطي بزرگترين اثر را در ماهي دارد . مي توان چنين انديشيد كه درجه حرارت ، اولين عامل موءثر در ايجاد يك پروژه پرورش و یا نگهداری آبزيان مي باشد .
دماي آب ، بطور قابل توجهي در فرايند فيزيولوژيك از قبيل ميزان تنفس ، بازده تغذيه و جذب مواد غذايي رشد ، رفتار و توليد مثل موءثر است افزايش دماي تا 10 درجه عموما” باعث دو يا سه برابر شدن اندركنشهاي شيميايي و فيزيولوژي مي گردد . براي مثال ماهي در دماي 30 درجه 2 تا 3 برابر بيش از دماي 20 درجه اكسيژن مصرف مي كند و اندر كنشهاي بيوشيميايي آن دو يا سه برابر مي شود . به همين خاطر نياز اكسيژن محلول در آب گرم بحراني تر از آب سرد مي باشد .
ماهيان را بر اساس نيازهاي حرارتي مي توان به گونه هاي سردآبي ، خنك آبي و گرمابي گروه بندي كرد .

گونه هاي گرمابي درجه حرارت بالاتر از 20 درجه را ترجيح مي دهند . گروه چهارم به نام حارهاي نيز توسط بعضي از جانور شناسان شناخته شده است . اين طبقه بندي ها به صورت قرار دادي است . بهر صورت هم پوشاني زيادي وجود دارد و اغلب گونه هاي مختلف از يك طبقه در همان مكان و همان زمان يافت مي شوند .

ماهيها خونسرد مي باشند به اين معني كه اساسا” درجه حرارت بدن آنها همان درجه حرارت محيط اطراف است و ان دما از بيرون و خصوصا” از تابش نور خورشيد تاءثير مي پذيرد . هر گونه اي يك نمودار رشد مخصوص و محدودهء رشد بهينه دارد ( یا دمای ثمر بخشی) كه با درجه حرارت و اندازه ماهي تغيير مي كند و نيز هر گونه ماهي داراي حد بالا و پايين درجه حرارت مي باشد . كه در خارج آن محدوده نمي تواند زنده بماند. در داخل محدوده ، درجه حرارت قابل تحمل يك گونه رشد ادامه مي یابد تا زماني كه درجه حرارت به حداكثر خود در آن محدوده برسد و پس از آن تا قبل از رسيدن به حد درجه حرارت كشنده از تغذيه خودداري ميكند .

بهترین درحه حرارت دما و تاثیر آن بر ماهیان

بهترين درجه حرارت ، براي رشد درجه حرارتي است كه اگر ماهي داراي قدرت انتخاب باشد . براي خود اختيار مي كند. توانايي ماهي براي دوري جستن از امراض بسيار نزديك به درجه حرارت بهينه براي رشد مي باشد. درجه حرارت ها در خارج از محدوده بهينه در ماهي ايجاد فشار مي نمايد ، كه اين تنش بر تغذيه رشد توليد مثل و جلوگيري از امراض تاثير گذار است . احتمال موفقيت در پرورش ماهي در نزديكي درجه حرارت بهينه بيشتر است .

تطابق با شرايط جديد فرآيندي است كه به وسيله آن فيزيولوژي ماهي بتدريج تغيير مي كند به طوري كه با تغيير شرايط زيست محيطي ، مانند درجه حرارت و اسيديته سازگار مي گردد . ماهي و بي مهرگان قدرت تحمل كمي نسبت به تغييرات ناگهاني درجه حرارت دارند . يعني اغلب تغييرات سريع باعث مرگشان مي گردد. بنابراين تغييرات درجه حرارت بايد تدريجي باشد و حدود چند درجه در روز تجاوز نكند تغيير سريع درجه حرارت بيشتر از 0.9 درجه سانتي گراد (1 درجه فارنهايت ) در دقيقه ميتواند سبب ايجاد شوك حرارتي و مرگ ماهي شود. بنابراين بسياري از آبزيان مي توانند در محدوده وسيعي از درجه حرارت تا زماني كه تغييرات تدريجي باشد زنده بمانند .
زماني كه ماهي به يك درجه حرارت بخصوص خو گرفت، حد بالا و پاييني وجود دارد . اگر حرارت از آن بالا تر يا پايين تر بيايد ماهي نمي تواند زنده بماند. درجه حرارتي كه ماهي به آن عادت كرده است هرچقدر زياد باشد حد بالا و پايين درجه حرارت كشنده نيز بزرگتر خواهد بود . اين نسبت براي گربه ماهي رودخانه اي كه در دماي 16 درجه عادت كرده اگر در معرض آبي كه دماي آن تا 33 درجه افزايش پيدا كرده قرار گيرد زنده خواهد ماند و در درجه بالاتر ماهي خواهد مرد هر چقدر تغيير درجه حرارت در واحد زمان كمتر باشد درجه حرارت عادت شده براي ماهي كم اهميت تر خواهد شد سطح واقع بين حدود درجه حرارت كشنده محدوده تحمل ناميده ميشود .

گونه های مختلف ماهي داراي محدوده تحمل مخصوص خود مي باشد . و بطور کلی ماهیان را میتوان در آبهای ۸/۲ – درجه سانتی گراد (دما انجماد آبهای شور)،تا 45+ درجه سانتی گراد دمای آب گرم چشمه های معدنی یافت .
دما آب تاثیر بسزایی در قابلیت انحلال گازها در آب دارد بطوری که میزان انحلال گاز اکسیژن در آب در ارتفاع صفر از سطح دریا در دمای صفر درجه سانتیگراد ۶۰/۱۴ ميلي گرم در ليتر ، و در همين ارتفاع در دماي ۴۰ درجه سانتي گراد ميزان ۴۱/۶ ميلي گرم در ليتر مي باشد . اين مسئله نشان دهنده اهميت تاثير دما بر آبزيان است (با افزايش ارتفاع میزان حلاليت كاهش ميابد).

منابع :
کتاب اصول مهندسی ابزیان
نویسنده: توماس ب . لاوسون
مترجم : مهندس مهدی جعفری باری
کتاب اصول پرورش ماهیان گرم ابی
تالیف : محمد تقی معینیان