انرژی و تغذیه کپور ماهیان
انرژی(Energy)
مهمترین تفاوت بدن ماهیان با جانوران در خونسرد بودنشان است، بطوریکه ماهی هیچ‌گونه انرژی برای حرارت بدن خود صرف نمی کند. یعنی انرژی مصرف شده برای تثبیت درجه حرارت بدن، در دامها بکار می رود اما در ماهیان این انرژی صرف رشد، پرواربندی و تولید مثل و گوشت و غیره می شود.
ماهیان آب های راکد نسبت به آب های جاری سرعت متابولیسم و مصرف انرژی کمتری دارند.
درجه حرارت آب:
هرچه درجه حرارت آب افزایش یابد ، توان و قدرت آب برای حمل اکسیژن کمتر می شود. در نتیجه با کاهش اکسیژن شدت و فعالیت تنفس ماهی بیشتر می شود که به نوبه خود افزایش متابولیسم و مصرف انرژی را در پی دارد. بطور کلی با افزایش ۱۰ درجه دمای آب، سرعت متابولیسم ۲ برابر می شود. همچنین ترکیب شیمیایی آب، سرعت جریان آب و آلودگی آب نیز می تواند بر روی شدت تنفس به طبع شدت متابولیسم و مصرف انرژی نقش داشته باشد.
تغذیه لارو و بچه ماهی نورس کپورماهیان:
این ماهیان در اواخر بهار و اوایل تابستان تولید مثل می کنند.رژیم غذایی این ماهیان که شامل ماهی کپور،آمور،سرگنده،و فیتوفاگ است تامرحله قدانگشتی مشابه هم می باشد.
غذاهای مورد استفاده شامل زرده تخم مرغ پخته(یک زرده به ازای هر ۱۰۰ هزار قطعه لارو در هر وعده تغذیه)،شیرابه سویا(یک لیتر شیرابه به ازای هر یکصد هزار قطعه در روز)و شیر خشک کم چرب (به میزان شیرابه سویا)است.لاروها ۳-۸ روز(بسته به دمای آب)و روزانه ۴-۶ نوبت غذادهی می گردند.
اگر قبل از کشت لارو در استخر سیکلوپس وجود داشت از ماهی سرگنده با وزن ۳۰۰-۲۵۰ گرم و با تراکم ۵۰۰-۳۰۰ قطعه در هکتار استفاده می نماییم.
نکات لازم در تغذیه کپور ماهیان:
- اگر ماهی سرگنده در اوایل صبح جهت تغذیه به سطح آب بیاید نشانه باروری استخر و اگر در نیمه روز به سطح بیاید نشانه باروری بیش از حد استخر و کمبود اکسیژن است. اما چنانچه ماهی در هیچ یک از ساعات روز در سطح آب دیده نشود نشانه باروری کم و کمبود موادغذایی است.
- تغذیه ماهی کپور بستگی به درجه حرارت آب دارد.این ماهی در درجه حرارتهای کمتر از ۱۲ درجه تغذیه نمی کند و در دمای ۱۸ درجه غذادهی بدلیل هضم و جذب پایین غذا ، مقرون به صرفه نمی باشد. در ماه های تیر و شهریور مقدار غذادهی بالا و در سایر ماهها کمتر است. ماهیها درطی فروردین تا خرداد استخوان بدنشان رشد میکند و از تیر تا شهریور به گوشت بدنشان افزوده می گردد.برای افزودن به اشتهای ماهی ها لازم است از غذاهای مکمل استفاده شود.
در روزهای خوب آفتاب که اکسیژن محلول در آب بالا است برمقدار غذادهی افزوده و در روزهای ابری که اکسیژن محلول در آب کم اشتهای ماهی پایین است از مقدار غذا کاسته یا اصلاً غذادهی صورت نگیرد.در ضمن پس از اینکه هوای مه آلود، صاف می شود به علت پایین بودن فشار هوا می بایستی تغذیه از سر گرفته شود.
برای تغذیه ماهیان درشت برای جلوگیری از پخش شدن غذا، نباید غلات را آسیاب کرد.و در مورد ماهیان کوچک ، خرد کرن غذا ضروری است.غلات قبل از ریخته شدن در آب خیس و نرم شده و نباید در سطح آب استخر پاشیده شوند.چون در گل و لای کف استخر فرو رفته به هدر می روند.
اگر غذا ها تا ۷ الی ۸ ساعت مصرف نگردند نشانه وضعیت بد جذب مواد غذایی در ماهیان بوده بنابراین از میزان غذا کاسته شود.
اصول ۴ گانه: کیفیت ، کمیت ، دما و مکان غذا باید ثابت باشد.
معمولاً تغذیه ماهی کپور در دو نوبت و در ساعات ۱۰ و ۱۷ بهتر است. برای ممانعت تغذیه غذای کپور توسط آمور ،باید علوفه مورد نیاز ماهی آمور ، ۲ساعت زودتر از ماهی کپور داده شود.غذای کپور باید در داخل تشتک در استخر گذاشته شود،تعداد تشتک ۳۰-۲۰ عدد(ترجیحاً قرمز)در هر هکتار به فواصل ۳۰ متری در عمق ۱- ۵/۰ متری استفاده شود.از چارچوبهای شناور به ابعاد ۲×۲ در حاشیه استخر به تعداد ۲ عدد در هر هکتار ثابت شده با طناب ،برای علوفه دادن به آمور استفاده شود.
- مکان غذادهی باید عاری از لجن بوده و ظروف غذادهی بایستی با آب نمک ضدعفونی گردد .در صورت بروز هرگونه بیماری از میزان غذا کم شود.
تغذیه به دفعات کم منجر به تلف شدن غذا ،ضریب تبدیل غذایی ضعیف و بروز مشکلاتی در کیفیت آب می گردد.و دفعات تغذیه ماهی با غذای خشک نسبت به غذای تر باید بیشتر باشد.
میزان غذایی که در هر وعده به استخر داده می شود باید با توجه به تعداد جمعیت پرورشی ماهی و نیز مشاهده مستقیم غذا خوردن روزانه آنها تنظیم گردد.
عوامل موثر در غذا خوردن ماهیان:
کیفیت پایین آب، مقدار کم اکسیژن، دمای زیاد،آمونیاک زیاد، وجود نیتریت،سولفید،هیدروژن و سایر مواد سمی ناشی از سوخت و ساز موجودات زنده، ذرات غذایی با اندازه بزرگتر یا کوچکتر از اندازه مناسب و تغییر در وضعیت سلامت جانور.
غذادهی معمولاً ۴ تا ۶ بار در روز و بارشد ماهی به ۱ یا ۲ وعده در روز کاهش می یابد. ساعات غذادهی عمدتاً بین ساعت ۶ صبح تا ۶ عصر می باشد و در مرحله بچه ماهی نورس غذادهی معمولاً مستمر است.
- انواع مختلف کلسیم و فلور در آب وجود دارد که بدون اینکه ماهی بخواهد از طریق برانش و پوست ماهی جذب می گردد بنابراین هرگز کمبود کلسیم نداریم.
- غذای اصلی آمور شبدر، یونجه ، ذرت علوفه ای ،علف های هرز مزارع ، ساقه نرم ، برگ ها ، جوانه و بذر گیاهان است. بیشتر علاقمند به چرا بوده و از علوفه خرد شده خیلی استقبال نمی کند.
تقسیم بندی ماهی ها بر اساس تنوع غذایی، عمق تغذیه ، بر طبق عادت غذایی:
فیتوفاگ: تک خواری(فیتوپلانکتونها) ، میان خواری ، گیاه خواران
کپور: چند خواری ، کناره خواری ، همه چیز خواران
آمور: ــــ ، سطح خواری ، گیاهخواران
سرگنده: تک خواری(زئوپلانکتونها) ، میان خواری ، ـــ
انتخاب غذا:
در ماهیان براساس پدیده ( به گزینی) یا (انتخابی) در محیط صورت گرفته و ماهیان در صورت وجود غذای اصلی به جذب آن و درصورت فقدان غذای اصلی به سمت غذای اختیاری یا اجباری روی خواهند آورد. بعنوان مثال غذای کنسانتره برای ماهی آمور اختیاری و برای فیتوفاگ اجباری است.
در ماهیان گوشتخوار انتخاب غذا براساس سایز و با کمک سیستم بینایی و یا بویایی و انتخاب خارجی صورت می گیرد. (قدرت بینایی مثل اردک ماهی)
عوامل موثر بر تغذیه ماهیان
۱-درجه حرارت:
- بهترین دما برای تغذیه کپور 24-22 درجه بوده و در زیر18 درجه و بالای 30درجه تغذیه کاهش می یابد.
۲-سن ماهی:
ماهی تا جاییکه زنده است رشد می کند . ماهیان کوچکتر دارای اشتهای بیشتری بوده به نحوی که در ماهیان 2 تا 3 گرمی میزان جیره غذایی30 الی 40 درصد وزن بدن و در ماهیان 700-650 گرمی در حدود 2% وزن بدن است.در ضمن هرچه وسعت بدن بیشتر باشد نیاز غذایی بالاتر است. - ۳-اکسیژن محلول:
هرچه اکسیژن آب زیادتر باشد باید غذای زیادتری به ماهی بدهیم.میزان اکسیژن مطلوب برای ماهیان گرم آبی5-2 میلی گرم می باشد گرچه کپور اکسیژن کمتر از 1 را نیز تحمل می کند.
۴-PH: برای کپور ماهیان2/8 – 7/6 مناسبترین ph است.
۵-آماده سازی استخر ها:
تخلیه استخر – خشک کردن – آهک پاشی – کوددهی – آبگیری – رهاسازی ماهی + کوددهی + تغذیه دستی
اثرات آهک روی محیط استخر:
- افزایش ph
- تولید کلسیم برای بی مهرگان و پلانگتونها
- تسریع روند تجزیه و معدنی شدن مواد آلی
- مستحکم شدن لایه سطحی خاک
- ضد عفونی کننده
- باعث رسوب مواد آلی و سمی
- تولید گاز دی اکسید کربن برای عمل فتوسنتز
- آهک در مواردی به عنوان کود عمل می کند.
اگر ph خاک بالای 5/6 باشد نباید از آهک استفاده گردد.
میزان استفاده آهک در یک دوره پرورش:
- استخرهای کهنه ، دارای لجن زیاد: 600 kg
- استخر های نوساز ، کم لجن و ساحلی: 300 kg
کوددهی:
هدف از کوددهی ایجاد محیط صبیعی برای موجودات گیاهی و جانوری جهت رشد و نمو شان می باشد.
در دو نوع:
۱- کودهای آلی یا دامی
۲- کودهای شیمیایی یا معدنی
- کوددهی قبل از آبگیری استخر و تحت عنوان کود پایه
- کوددهی پس از آبگیری و در طول دوره پرورش ماهی
- رایج ترین روش کوددهی پایه ،ریختن آن بصورت کپه در سطح استخر و غلط ترین آن پاشیدن در تمام سطح استخر است. زیرا ارتباط بین کف استخر و هوا قطع شده و کمبود اکسیژن و تلفات ماهی رخ می دهد.
میزان کود مرغی : روزانه 25 kg
میزان کود گاوی : روزانه 50 kg
(در یک دوره پرورش حداقل6-3 تن در هکتار)
کودهای معدنی:
- نیترات آمونیوم 35درصد ماده موثره ، ماهیت قلیایی
- کود اوره یا شکره 46درصد ماده موثره ، ماهیت قلیایی
- سوپر فسفات 40درصد ماده موثره ، ماهیت اسیدی
کوددهی استخر بچه ماهی:
بعداز آبگیری ، استخر را با ( تری کلروفون ) برای مبارزه با سخت پوستان و جانوران مضر مانند سیکلوپس ضدعفونی کرده سپس اقدام به کوددهی می کنیم.
در نوبت اول کوددهی سوپرفسفات 1kg ، نیترات آمونیوم 5/1 kg ،کاربامید(اوره خشک) 5/1 kg در نوبت دوم و سوم با نصف و یک چهارم دوز مفید تر است.
کودهای آلی یا دامی برای هر 100 متر مربع 50تا 70 kg در مرحله اول مناسب بوده و فواصل کوددهی شیمیایی و دامی هر 10 روز یکبار باید انجام گیرد.
برای استخر ماهیان انگشت قد تا بازاری ، قبل از آبگیری1-3 تن در هکتار کود حیوانی در استخر بکار رفته و بعد از آبگیری 50 تا100 kg در هکتار نیتروژن و فسفر و80-150kg پتاسیم بکار می رود.
نیازهای غذایی آبزیان
۱-پروتئین ها:
مهمترین و گرانترین ترکیب جیره غذایی بشمار می رود.اگر پروتیین موجود در جیره غذایی ناکافی باشد ، برای تامین نیاز های حیاتی، پروتیین موجود در بافت های بدن جانور جانشین می شود و به این ترتیب موجب کاهش سریع رشد حیوان می شود.
میزان پروتیین توصیه شده در غذای ماههیا 25 تا 40 درصد است.که نیاز به آن در بچه ماهیان بالاتر و با افزایش اندازه ماهی ،این نیاز کاهش می یابد.
منابع مهم پروتئینی:
آرد ماهی، ضایعات کشتارگاهی ،آرد ضایعات مرغداری ها، آرد تفاله سویا، آرد تفاله بادام زمینی و لوبیای پخته.
۲-چربی ها:
بعنوان منبع انرژی و عامل حمل ویتامین های محلول در چربی(K D E A) و عامل بوجود آورنده مزه و بوی مناسب و بافت مطلوب غذایی ،دارای اهمیت می باشند.
میزان چربی در غذای کپور حدود 6 درصد است و می توان تا 20 درصد افزایش داد.
علایم کمبود اسیدهای چرب ضروری:
-کاهش رشد
- خوردگی باله دمی
- باد کردن جگر
- تاثیر نامطلوب جنسی
منابع چربی ها:
آردماهی، گوشت ماهی ، روغن سویا ، ذرت ، بادام زمینی ، آفتاب گردان
۳-کربوهیدرات ها:
منابع ارزان انرژی بوده و در گونه های همه چیز خوار و گیاهخوار 40-45 درصد مرود نیاز است.
منابع کربوهیدرات ها:
انواع غلات ، سویا ، آرد گندم ، آرد ذرت …
۴-ویتامین ها:
ترکیباتی آلی هستند که به میزان کم جهت رشد ، تولید مثل ، سلامتی و متابولیسم مورد نیاز می باشند.
ویتامین نیاسین: برای بدست آوردن حداکثر رشد ضروری است.
اسید فولیک: در استخرهای فاقد جلبک و حشرات بسیار ضروری است.
اسید پنتوتنیک: کمبود آن موجب بیماری تغذیه ای برانشی می شود.
- به بیماریهای ناشی از کمبود ویتامین آویتامینوز (Avitaminosis) گفته می شود.
به مسمومیت هایی که ناشی از مصرف بیش از حد ویتامین حاصل می شود هیپروتیامینوز (Hypervitminosis) گفته می شود.
۵-مواد معدنی:
کلسیم و فسفر: آرد ماهی و آرد تفاله سویا منابع مهم آن می باشند.
منیزم: کمبود آن باعث کاهش اشتها، کاهش رشد ، کسالت ، تشنج ، وبیشتر شدن میزان کلسیم و فسفر در جیره نیاز به منیزم افزایش می یابد.
روی: کمبود آن باعث کوتاه شدن قد ، آب مروارید ، کاهش اشتها ، کاهش رشد ، مرگ و میر ، خوردگی پوست و باله ها می گردد.منبع آن سولفات روی است.
آهن: کمبود آن باعث کم خونی و رنگ پریدگی می شود.
هم بند ها:
برای تامین ماندگاری مناسب غذا در آب و جلوگیری از پخش شدن ، وا رفتن غذا و نفوذ آب به داخل مواد غذایی ضروری می باشد. مانند آرد گندم و آرد برنج ، ژلاتین ، آگار و … .
مواد ضد اکسیداسیون:
- اتوکسی کویین15/0 درصد
- هیدروکسی نازول بوتیل دار2/0 درصد
- هیدروکسی تولوین بوتیل دار2/0 درصد
- اسید اسکوربیک
- ویتامین E
مواد ضد قارچ و میکروب:
- پروپیونات سدیم و کلسیم1/0تا25/0 درصد
- اسید اسکوربیک
- سوربات سدیم یا پتاسیم یا کلسیم
- اسید پروپیونیک
- منادیون
- بنزوات سدیم
مواد جلب کننده و تحریک کننده اشتها:
مخلوطی از اسید آمینه های – ال : گلی سین ، بتایین ، اینوزین یا اینوزین5مونوفسفات
مواد محرک رشد ماهی:
- هورمون 17-آلفا متیل تستوسترون به میزان 2 میلی گرم در کیلوگرم
- تیروکسین
- انسولین
- تری ادوتیرونین
- سوماتوتروپ اصلاح شده گاوی
- آنتی بیوتیک ترامایسین (محرک رشد کپور ماده) 6تا10هزار واحد درکیلوگرم
- نیتروین (نام تجاری payzone 2/2 ) درصد ، یک گرم در کیلوگرم که باعث 8/62 درصد افزایش رشد می گردد.
سایر افزودنی ها:
- سوربیتال: سلامتی جگر
- گلیسرولیت : ایجاد قابلیت جذب آب و روغن
- اتولیزات ماهی : ضد اضطراب
- کارنیتین : استفاده بهتر از چربی
- فسفات سدیم : ضد اکسیداسیون و ضد ویروس
زمان های مناسب غذادهی:
۶/۳۰ – ۶ صبح
۱۰/۳۰ – ۱۰ صبح
۱۷/۳۰ – ۱۷ عصر
۲۲/۳۰ – ۲۲ شب
