اصلاح روش های مصرف کودهای آلی در مزارع پرورش ماهی گرمابی

یکی از مهمترین موضوعاتی که هر پرورش دهنده باید از آن آگاه باشد اصلاح روش های مصرف کودهای آلی در مزارع پرورش ماهی گرمابی می باشد.کود مرغی و گاوی از جمله کودهای آلی محسوب می شوند که اصولا جهت باروری و ایجاد تولیدات طبیعی در آب محیط پرورشی استفاده می گردند. مصرف آنها توام با کودهای غیرآلی موجب تولید پلانکتون ها، کفزیان، موجودات گیاهی و جانوری می شود که هر کدام بخشی از غذای ماهیان را تشکیل می دهند.

درباره مصرف کود مرغی نظر بر آنست که ماهی کپور معمولی از فضولات مرغ استفاده نمی کند بلکه در محوطه دهانی خود در هنگام بلع، دان های موجود در فضولات (کود) را گرفته و به تغذیه می رساند و باقیمانده آن را دوباره به پیکره آبی (water body) برمی گردانند.

این یک باور ذهنی و فرض محسوب نمی شود بلکه باید به عنوان یک اصل پذیرفته شده تلقی گردد. زیرا ماهی با خوردن اجباری بخش کمی از کود و انتخاب دان های موجود در آن، جمعیت باکتریایی و تک یاختگانی را که در کود و به تبع آن روی دان های پرت شده در سیستم پرورش طیور گوشتی به روش زمینی یا بستر (deep litter)، وجود دارند مصرف می کند.

این موضوع بیشتر در مورد کپور معمولی و تا حد کمی در مورد آمور که در صورت عدم سیری از دان های موجود در کود در صورت عدم سیری تغذیه می کند صدق می نماید. اما کپور نقره ای می تواند از ذرات کودی که سایز آنها متناسب با قابلیت پالایش توسط خارهای آبششی ماهی است استفاده نماید.

آیا تمام پروتوزوآها و باکتری ها مفید هستند؟
هر چند از مفید بودن بسیاری از باکتری ها نمی توان به آسانی صرف نظر کرد اما باید عنوان داشت که با ریختن کودهای حیوانی به صورت سرک در آب محیط پرورشی ریسک ابتلا به تک یاختگانی همچون سارکوماستیگوفورا (تاژک داران) مانند Ichthyobodiosis که توسط تک یاخته کاستیانکاتریکس از راسته retortamonadida و یا کریپتوبیازیس از راسته Kinetoplastida و یا خطر ابتلا به سیلیوفورا (مژه داران) مانند ایکتیوفتیریازیس که توسط تک یاخته مژه دار Ichthyophthirius multifiliis از زیررده Holotrichia و یا Chilodonellasis که توسط تک یاخته مژه دار C. cyprini و C. hexastica و یا Trichodiniasis از پریتریشاها و یا خطر ابتلا به تک یاختگان هاگدار (sporozoa) مثل Eimeria که مسبب بیماری کوکسیدیوزیس است را افزایش می دهیم.

علاوه بر حضور احتمالی هر کدام از پروتوزوآ های موجود در کودهای حیوانی به ویژه در کودهای مرغی، موجودات دیگری نظیر ساس ها (Cimex lectularius)، مگس های سیاه (black flies)، شپش های گزنده (biting lice)، کنه های مرغی (fowl ticks)، سوسک بستر (Alphitobius diaperinus) وجود دارند که می توانند ناقل عوامل پاتوژن (بیماریزا) در جمعیت ماهیان پرورشی محسوب شوند.

بطور مثال بسیاری از کرمهای پهن (flat warms) توسط حشرات و سوسکها که در کودهای حیوانی موجود در مزرعه فراوان هستند، انتقال می یابند که می توان به آلفیتوبیوس دیاپرینوس (سوسک بستر) موجود در کف مرغداریها اشاره کرد.
با همه اینها به هیچ وجه نمی توان بدون استفاده از کود های آلی در طول دوره پرورش به رشد مطلوب دست یافت .

در خبرنامه دانشگاه ویرجینیای غربی آمده است که هم اکنون در آمریکا کود مرغی را درون کیسه هایی ریخته و در نقاط مختلف استخر بطور معلق نگاه می دارند. کود مرغی هنگامی که در گونی های ریز بافت سالم و یا پارچه های محکم با ضخامت کم و بطور معلق در محیط آبی استخرهای پرورش قرار گیرد به مرور زمان موجب غنی سازی آب محیط پرورشی شده و نسبت به زمانی که به طور سرک در استخرها ریخته می شود کاهش (BOD) و افزایش اکسیژن محلول (DO) را به دنبال دارد. در اکوسیستم های آبی افزایش اکسیژن مورد تقاضای بیوشیمیایی موجب کاهش اکسیژن محلول (DO) در آب می گردد.

کودهای حیوانی به عنوان خوراک برای ماهیان پرورشی دارای ارزش کمی هستند ولی برای غنی سازی استخر فوق العاده اهمیت دارند. در مورد کود گاوی با بررسی هایی که توسط راپاپورت و همکارانانش به عمل آمده نتیجه گیری شد که کود گاوی تازه به صورت جامد بر روی تولید کپور اثر منفی دارد.

اگر از کودهای آلی بیش از معمول استفاده شود روند تجزیه که معمولا در کف استخر روی میدهد حالت غیر هوازی پیدا می کند که اکثرا چنین وضعیتی بدلیل پایین آمدن فشار هوا ایجاد می شودو در نتیجه سطح اکسیژن محلول در آب کاهش یافته و موجب تولید گاز متان، آمونیاک و هیدروژن سولفوره می شود که این مواد شیمیایی سمی می توانند موجب مرگ و میر ماهیان شوند.

در صورت استفاده ی بیش از حد از کودهای آلی تغییرات زیاد PH به صورت غیر منطقی و نامنظم در استخرها مشاهده خواهد شد. کمترین مقدار BOD و COD در کود گاوی مشاهده می شود و تعداد باکتری در کود گاوی بیش از سایر کودهای آلی است.
استفاده نامناسب از کودهای حیوانی باعث ایجاد مشکل رشد بیش از حد جلبک های کفزی و آلودگی باکتریایی و میکروبی می گردد.

نتیجه:
با توجه به مطالب ذکر شده باید عنوان کرد که کودهای آلی علاوه بر مزایای فراوان در صورت استفاده نامناسب می توانند مشکلات زیادی را برای مزارع پرورش ماهی گرمابی ایجاد نمایند کوددهی و تغذیه در آبهای پرورش ماهی باید با توجه به پارامترهای فیزیکوشیمیایی آب انجام گیرد تا بهترین برداشت ماهی از مزارع صورت گیرد.